De Nederlandse en de Franse Staat hebben samen een dubbelportret van Rembrandt gekocht of het voornemen daartoe geuit. Het gaat om de door de 28 jarige schilder in 1634 ten voeten uit geschilderde portretten van het echtpaar Maarten Soolmas en Oopjen Coppit die in het enorme boek over Rembrandt van Horst Gerson slechts goed zijn voor twee bescheiden zwart-wit afbeeldingen op één pagina. Ze hebben ooit toebehoord aan de familie van Loon, maar Annewies van Loon heeft ze samen met de hele collectie in 1877 aan de familie De Rothschild verkocht, waar ze tot op heden in het Parijse appartement van de huidige baron hangen. Deze heeft ze voor 160 miljoen Euro samen aan het Louvre te koop aangeboden, maar dat had geen geld. Vervolgens heeft hij ze met een export vergunning van de Franse staat aan het Rijksmuseum aangeboden. Dat dacht met hulp van het parlement de schilderijen zelf te kunnen kopen, maar na een heleboel gedoe waarover iedereen alles heeft kunnen lezen, is er nu een afspraak tussen de Nederlandse en de Franse regering dat de Nederlandse en de Franse Staat de doeken samen aankopen voor 160 miljoen waarvan zij ieder de helft opbrengen. Samen: dat wil zeggen ieder verwerft de helft in beide schilderijen. Er is al veel over gezegd, maar ik wil stilstaan bij twee vragen: wat houdt deze mede-eigendom in en over wat voor cultuurpolitiek hebben we het nu eigenlijk?
Halve Soolmans
Coppit onder
Als je allebei de helft koopt dan rijst natuurlijk onmiddellijk de vraag welke helft je dan verwerft. Heeft Nederland twee bovenkanten, een bovenkant in de ene en de onderkant in de andere, twee onderkanten, of twee helften overlangs dan wel diagonaal? Zijn beide helften in de schilderijen evenveel waard? Dit is een mede-eigendom, en als je wilt voorkomen dat je ineens met een Chinees aan tafel zit, moet je er een gemeenschap van maken, zodat de een niet over zijn deel kan beschikken zonder toestemming van de ander. Ik hoop dat de Nederlandse Staat dat beter regelt dan bij de samenwerking tussen Air France en de KLM. Maar dan blijft het nog best ingewikkeld. Om te beginnen is er dan natuurlijk al ruzie welk recht je op die overeenkomst van toepassing gaat verklaren. Maar er is meer.
Wat is de verzekerde som van je deel tijdens het transport tussen Parijs en Amsterdam? Is dat 40 , 80 of 160 miljoen. Als één schilderij onherstelbaar beschadigd raakt is immers het geheel niets meer waard, maar ik weet nu al dat verzekeraars daar anders over zullen denken.
Hoe lang zijn de perioden dat de schilderijen in het ene of het andere museum zullen hangen? Delen de musea in de meeropbrengsten van het bezoek als de schilderijen bij de ander hangen of niet? Krijgen wij als Nederlands publiek dat 80 (nou ja: 40) miljoen uit onze belasting aan het Louvre heeft bijgedragen allemaal vrijkaartjes voor het Louvre (wat heet: alle openbare musea in Frankrijk)?
Als de schilderijen wegens hun kwetsbaarheid niet of nauwelijks meer mogen verkassen, waar komen ze dan te hangen?
Wat zijn de veiligheids-, beheers- en onderhoudscondities (als ik Jan Six in de Volkskrant van 3 oktober j.l. mag geloven hangt de Gouden Eeuw er in het Louvre beroerd bij)? Volgens welke state of the art worden restauraties uitgevoerd, door wie en op wiens kosten?
Het tweede punt betreft de cultuur politiek. Er is in de politieke discussie over deze 
kwestie veel geschermd met cultuur-politieke argumenten dat deze schilderijen in het publieke domein moesten komen. Daarbij is gedreigd met phantom billionairs uit boze landen als China en Rusland die deze werken voor onze publieke neuzen dreigden weg te kapen. Maar waarom die haast? Ze hingen al meer dan een eeuw bij de Rothschilds en daarvoor bij particulieren in Nederland en die billionairs zijn tot op heden spoken gebleven. Bovendien: tot welk publiek domein behoren ze straks: tot het Franse of het Nederlandse? Gaat de Franse minister haar helft tot ‘patrimoine’ verklaren om de uitgave van 80 miljoen te rechtvaardigen? Dan kan die helft eigenlijk het land niet meer uit. Maar er zijn nog wel andere vragen. Waarom kon een parlement dat onder het vorige kabinet fatale bezuinigingen op de cultuursector goedkeurde ineens in een vlaag van nationalistische hysterie 80 miljoen vrijmaken? Waarom kon de minister van Financiën een fiscale ruling maken voor rijken die 10 miljoen wilden bijdragen en daarmee 2 miljoen erfbelasting konden besparen, terwijl de ‘crowd’ is afgescheept met een ‘geefwetje’ dat een belastingvoordeel van maximaal 5000 Euro kan opleveren?
Wanneer zou burgemeester Jan Six op de markt komen? Het is een van de allermooiste late Rembrandt portretten. Als dat gebeurt zou een collectieve belastingverlaging (fiscale crowd funding zullen we het maar noemen) op zijn plaats zijn zodat we allemaal een stukje met een groot fiscaal voordeel kunnen verwerven. Ik ga voor de hand die de losse handschoen vasthoudt.
Jan Six handen