Colombiaanse kunst in Framer Framed onder de titel Here and Now

In Framer Framed en in Beautiful Distress House (naast Nieuw Dakota bij de NDSM werf) in Amsterdam is een tentoonstelling (de eerste in Nederland!) over hedendaagse beeldende kunst uit Colombia te zien (in de tweede locatie voornamelijk fotografie), samengesteld door de Colombiaanse Carolina Ponce de Léon (Framer Framed to 30 juni; Beautiful Distressed House tot 3 april). Zij heeft  kunstenaars gekozen die laten zien welke sporen de gewelddadige burgeroorlog en cocaïneteelt en -handel  in dit land hebben achtergelaten. Maar ook de milieuverwoesting door onberaden industrialisatieprocessen. Toen de vrijheidsstrijd tegen de Spaanse kolonisten onder leiding van Simon Bolívar rond 1830 was gestreden, viel eerst Groot-Colombia (de door Bolívar gehoopte federatie van Colombia, Venezuela, Panama, Equador en Bolivia) uit elkaar, maar spleet daarna het overgebleven Colombia uiteen in een liberale en een conservatieve fractie die elkaar niet alleen politiek, maar ook met geweld zijn blijven bestrijden. Het negentiende eeuwse deel daarvan is beschreven door Gabriel García Marquez in onder meer Honderd Jaar Eenzaamheid (1972) en De generaal en zijn labyrint (1989), het twintigste eeuwse deel door Juan Gabriel Vasquez in onder meer De Vorm van de Ruïnes (2017). Daar kwamen de verschillende drugkartels bij die – dikwijls met verbindingen met de Castrocommunistische georiënteerde guerillastrijders – een eigen criminele rechtsorde in het aan oerwouden rijke land opzetten.

Wie (zoals ik) net in Colombia heeft gereisd wordt meteen getroffen door de foto van de stad Medellin door de Amerikaan Stephen Ferry (1960) uit de serie Violentology. Op de foto zien we een affiche geplakt op een naargeestig flatgebouw waarop we een door Botero geschilderd paar zien dansen. We kijken door een raam met een kogelgat erin.

Botero is het nationale schildersmonument van Colombia; hij heeft zowel Bogota als Medellin rijk voorzien van zijn werk. In de laatste stad hangt zijn bekende schilderij van de drugskoning Pablo Escobar als hij bij een politieachtervolging over de daken van Mendellin het leven laat. Escobar had veel politiek macht. Als je met hem handelde had je twee alternatieven: je accepteerde staakpenningen of je werd omgelegd: ‘zilver of lood’. In het Spaans: ‘plato ò plombo’.

Een belangrijk keerpunt in deze geschiedenis is het vredesverdrag dat de Nobelprijs voor de vrede winnaar, president Juan Manuel Santos, in 2016 na jaren lange onderhandelingen sloot, waarbij de FARC al haar wapens inleverde. De in Bogota wonende Franse fotografe Nadège Mazars (1973) volgde in 2015 het dagelijks leven van de FARC in de jungle. De ogenschijnlijk vredige foto’s maskeren en accentueren tegelijkertijd de geweldsmystiek waarin deze guerilla’s leefden.

De performance kunstenares Maria José Arjona (1973) is er met een video van de bekende performance, waarbij ze, staande, wankel evenwicht bewaart tussen vier scheermesjes die haar hals aan vier kanten bedreigen. Leven als een vorm van permanente bedreiging.

Ook het werk van de bekende kunstenaar Oscar Muñoz (1951) is aanwezig. Hij maakt tekeningen in het water, als inde ouderwetse ontwikkelingsbakken uit het tijdperk van de analoge fotografie, verschijnt langzaam de tekening die ook weer vervaagt. In de context van deze tentoonstelling krijgen deze weg kabbelende beelden ineens de betekenis van verdwenen vrijheidsstrijders, temeer daar het vaak krantenpagina’s zijn. Maar het is een zelfportret dat hij Narcissus noemt. Een door de geschiedenis om hen heen vertwijfelde Narcissus.

r

Maar ook de weelderige natuur van Colombia raakt beschadigd door menselijke tekorten. De grote rivieren in het land zijn inderdaad zwaar door plastic verstopt. Laura Huertas Millan (1984) toont er een vergiftigd-romantische film over.

De gekozen invalshoek is indrukwekkend maar beperkt ook het zicht op een land dat na de vrede met de FARC overeind krabbelt uit dit zwarte deel van zijn verleden en bezig is nieuwe levensvoorwaarden voor de bevolking te scheppen (hoewel de scherpe politieke en economische tegenstellingen blijven bestaan). We zouden ook bijna vergeten dat het geweld er is geïntroduceerd door de Spanjaarden die er in de 17^e eeuw het goud uit het land kwamen stelen. In Santa Marta aan de Caribische kust waar ze aan land kwamen staat nog steeds een groot standbeeld van een Spaanse Conquistador.

Om bij het theatertje te komen waar het FARCverdrag in Cartegena is gesloten, moet je over een plein lopen waar de zwarte Afrikaanse slaven, die hier werden aangevoerd, werden verhandeld en daarna over de Passage van de Martelaren. Daar staan de borstbeelden van de Colombiaanse republikeinen die er zijn gefusilleerd door het leger dat de Spaanse koning Ferdinand VII in 1814 naar dit land stuurde om het vrije Colombia van Bolívar terug te veroveren.

En de rivieren mogen vervuild zijn, de natuur is indrukwekkend.

Je zou ook een tentoonstelling kunnen maken van de straatkunst die overal in de steden aanwezig is.